Maya Plisetskaya η απόλυτη πρώτη μπαλαρίνα

H Maya Plisetskaya Mikhailovna (1925 – 2015) είναι θρυλική Πρίμα Μπαλαρίνα και μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες στο χώρο του μπαλέτου. Η Maya Plisetskaya χόρευε την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης μαζί με τη διάσημη μπαλαρίνα Galina Ulanova  και έλαβε τον τίτλο της Απόλυτης Πρίμα Μπαλαρίνας του Μπαλέτου Bolshoi το 1960.

Maya PlisetskayaΤα πρώτα χρόνια

Η Maya Plisetskaya γεννήθηκε 20 Νοεμβρίου 1925 στη Μόσχα από Εβραϊκή  οικογένεια. Πήγε σχολείο στο Spitzbergen, όπου ο πατέρας της εργαζόταν ως μηχανικός και διευθυντής ορυχείων.

Το 1938, ο πατέρας της Michael Plisetski εκτελέστηκε κατά τη διάρκεια των Σταλινικών εκκαθαρίσεων, πιθανόν επειδή είχε προσλάβει έναν φίλο του, ο οποίος ήταν γραμματέας του Leon Trotsky. Η μητέρα της Rachel Messerer-Plisetskaya, μια ηθοποιός του βωβού κινηματογράφου, συνελήφθη και εστάλη σε στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας στο Καζακστάν, μαζί με τον 7 μηνών μωρό αδελφό της Maya. Κατά συνέπεια η Maya υιοθετήθηκε από τη θεία της (αδελφή της μητέρας της), την μπαλαρίνα Sulamith Messerer, μέχρι την απελευθέρωση της μητέρας της το 1941.

Η Maya σπούδασε χορό με καθηγήτρια τη μεγάλη μπαλαρίνα της αυτοκρατορικής σχολής, Elizaveta Gerdt. Εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη σκηνή του Θεάτρου Bolshoi σε ηλικία μόλις 11 ετών. Το 1943, αποφοίτησε από τη χορογραφική σχολή και εντάχθηκε στο Μπαλέτο Bolshoi, με το οποίο χόρευε μέχρι το 1990.

maya-plisetskayaΚαριέρα

Από την αρχή η Maya Plisetskaya ήταν μία μπαλαρίνα που ξεχώριζε. Πέρασε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα στο corps de ballet  μετά την αποφοίτησή της και σύντομα προήχθη σε σολίστ. Τα λαμπερά κόκκινα μαλλιά της και η εντυπωσιακή της εμφάνιση δημιουργούσαν μια γοητευτική εικόνα εντός και εκτός σκηνής. Τα μακριά της χέρια της είχαν μια πλαστικότητα που ακόμα και σήμερα παραμένει αξεπέραστη. Η ερμηνεία της στον «Θάνατο του Κύκνου», ένα σύντομο μπαλέτο που έγινε διάσημο από την μπαλαρίνα Anna Pavlova, την έκανε να ξεχωρίσει. Η Maya επίσης φημιζόταν για το ύψος των αλμάτων της, την εξαιρετική ευελιξία της, την τεχνική δύναμη και τη χάρη του χορού της. Έχει διακριθεί τόσο στο Adagio όσο και στο Allegro, κάτι το οποίο είναι ασυνήθιστο σε χορευτές.

Παρά την φήμη που είχε αποκτήσει, η Maya δεν αντιμετωπιζόταν σωστά από τη διοίκηση του Bolshoi. Ήταν Εβραία μέσα σε ένα αντι-Σημιτικό κλίμα, η οικογένειά της είχε εκκαθαριστεί κατά τη διάρκεια της Σταλινικής εποχής και η προσωπικότητά της ήταν προκλητική, οπότε δεν της έδιναν την άδεια να περιοδεύσει έξω από τη χώρα για έξι χρόνια μετά την ένταξή της στο Μπαλέτο Bolshoi. Ήταν περιορισμένη μέχρι το 1959 που ο Nikita Khrushchev της επέτρεψε να ταξιδέψει στο εξωτερικό. Έτσι η Plisetskaya θα μπορούσε να περιοδεύσει διεθνώς. Οι ικανότητες της άλλαξαν τον κόσμο του μπαλέτου καθώς έθεσε υψηλότερα πρότυπα τόσο σε ότι αφορά την τεχνική λαμπρότητα όσο και σε ότι έχει να κάνει με τη δραματική παρουσία για τις μπαλαρίνες.

Στους δημοφιλέστερους ρόλους της Maya ανήκουν οι: Odette/Odile στη Λίμνη των Κύκνων (1947) και Aurora  στην Ωραία Κοιμωμένη (1961). Το 1958  τιμήθηκε με τον τίτλο του Καλλιτέχνη του Λαού της ΕΣΣΔ και παντρεύτηκε τον κορυφαίο συνθέτη Rodion Shchedrin.

Maya PlisetskayaΤο 1960 η Galina Ulanova εγκατέλειψε τη σκηνή και κατ’ επέκταση η Maya Plisetskaya έλαβε τον τίτλο της Απόλυτης Πρίμα Μπαλαρίνας του Θεάτρου Bolshoi. Έπαιξε την Πριγκίπισσα Tverskaya στη Σοβιετική τηλεοπτική παραγωγή του έργου «Άννα Καρένινα». Το 1971 ο σύζυγός της και συνθέτης Rodion Shchedrin, έγραψε ένα μπαλέτο με το ίδιο θέμα, στο οποίο θα έπαιζε τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Το μπαλέτο «Anna Karenina» ήταν επίσης η πρώτη της απόπειρα στη χορογραφία. Μπαλέτα για εκείνη δημιούργησαν οι χορογράφοι: Yury Grigorovich, Roland Petit, Alberto Alonso και Maurice Béjart.

Κατά τη δεκαετία του 1980 η Plisetskaya και ο Shchedrin αφιέρωσαν πολύ χρόνο στο εξωτερικό, όπου εκείνη εργάστηκε ως καλλιτεχνική διευθύντρια  του Μπαλέτου της Όπερας της Ρώμης (1984-1985) και έπειτα του Εθνικού Μπαλέτου της Ισπανίας στη Μαδρίτη (1987- 1989). Σε ηλικία 65 ετών αποσύρθηκε από το Μπαλέτο Bolshoi. Στα 70α γενέθλιά της, έκανε το ντεμπούτο της στο μπαλέτο που ο Béjart χορογράφησε γι ‘αυτήν με τίτλο «Ave Maya». Από το 1994, είναι πρόεδρος στους ετήσιους διεθνείς διαγωνισμούς μπαλέτου που ονομάζονται Maya. Το 1996 διορίστηκε Πρόεδρος του Αυτοκρατορικού Ρώσικου Μπαλέτου (Imperial Russian Ballet).

Στα 80ά της γενέθλια, οι Financial Times έγραψαν χαρακτηριστικά για εκείνη: «Η Maya ήταν και εξακολουθεί να είναι μια σταρ, ένα ιερό τέρας του μπαλέτου, η τέλεια επιτομή για τη θεατρική δόξα, ένα φωτεινό, λαμπερό ορόσημο σε έναν κόσμο που ολοένα και περισσότερο εκλείπουν τα μεγάλα αστέρια, μια ομορφιά στον κόσμο της γοητείας».

Έφυγε από τη ζωή στις 2 Μαΐου 2015 σε ηλικία 89 ετών από καρδιακή προσβολή στη Γερμανία.

 maya_plisetskayaΒραβεία και τιμητικές διακρίσεις

Η Maya Plisetskaya έχει τιμηθεί πολλές φορές για τις ικανότητές της:

Πρώτο βραβείο, Διεθνής Διαγωνισμός Βουδαπέστης (1949)

Βραβείο Anna Pavlova, Ακαδημία Χορού του Παρισιού (1962)

Βραβείο Λένιν (1964)

Ήρωας της Σοσιαλιστικής Εργασίας (1985)

Chevalier de la Légion d ‘honneur (Γαλλία, 1986)

Βραβείο Θριάμβου, 2000

Praemium Imperiale (Ιαπωνία, 2006)

Τάγμα της Τιμής για την Πατρίδα

1η κατηγορία (20 Νοεμβρίου 2005) – για την εξαιρετική συμβολή της στην ανάπτυξη της εγχώριας και διεθνούς χορογραφικής τέχνης και για πολλά χρόνια δημιουργικής δραστηριότητας

2η θέση (18 Νοεμβρίου 2000) – για την εξαιρετική συμβολή της στην ανάπτυξη της χορογραφικής τέχνης

3η τάξη (21 Νοεμβρίου 1995) – για την εξαιρετική συμβολή της στον εθνικό πολιτισμό και στη σύγχρονη χορογραφική τέχνη

4η τάξη (9 Νοεμβρίου 2010) – για την εξαιρετική συμβολή της στην ανάπτυξη της εθνικής κουλτούρας και της χορογραφίας και για πολλά χρόνια δημιουργικής δραστηριότητας

Τρία Τάγματα του Λένιν (1967, 1976, 1985)

Τιμώμενος Καλλιτέχνης της RSFSR (1951)

Καλλιτέχνης του Λαού RSFSR (1956)

Καλλιτέχνης του Λαού ΕΣΣΔ (1959)

Τάγμα Γραμμάτων και Τεχνών (Γαλλία, 1984)

Τάγμα των Αξιών στη Λιθουανία (2003)

Τάγμα της Ισαβέλλας της Καθολικής (Ισπανία)

Τάγμα του Μεγάλου Δούκα της Λιθουανίας Gediminas

Τάγμα του Ανατέλλοντος Ηλίου , 3η τάξη (Ιαπωνία, 2011)

Premium “Russian National Olympus” (2000)

Βραβείο Prince of Asturias (Ισπανία, 2005)

MΑΡΙΑ ΚΥΝΗΓΟΥ

Λίλλυ Βελισσαρίου

έφυγε Τρίτη 7 Οκτωβρίου 2015 από κοντά μας.
Μεγάλη δασκάλα μας στην μουσικοκινητική αγωγή ή όπως λέγαμε εμείς στην ρυθμική, που ήταν υποχρεωτικό μάθημα ύλης του Υπουργείου πολιτισμού για την εκπαίδευση και το επαγγελματικό δίπλωμα καθηγητή χορού.
Ώρες περνούσαμε να μελετάμε τον ρυθμό και την κίνηση με τον τρόπο που εκείνη μας έμαθε…

maria-kunigou-flampoura1444286664Δίπλωμα Σχολής Πράτσικα αναγνωρισμένης από το κράτος (Γυμναστική, Ρυθμική, Μουσική, Χορός). Πτυχίο πιάνου (Εθνικό Ωδείο). Μεταπτυχιακές σπουδές σε θέματα του ενδιαφέροντός της (Γυμναστικής, Ρυθμικής, Φλογέρας Συστήματος ORFF και DALCROZE) στη Σουηδία, Δανία, Αγγλία, Βέλγιο και Αυστρία. Ειδικεύτηκε στη μελέτη προβλημάτων της Ρυθμικής Αγωγής, της κίνησης και της μουσικής των μικρών παιδιών (προσχολικής και παιδικής ηλικίας). Ανήκε στην ομάδα εργασίας για τα μουσικά προγράμματα του Υπουργείου Παιδείας, στην ομάδα εργασίας για θέματα που αφορούν τον Ελληνικό χορό και ήταν ειδική σύμβουλος στην ομάδα εργασίας για τον καταρτισμό του προγράμματος της ψυχοκινητικής αγωγής και δραστηριοτήτων της προσχολικής ηλικίας του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. maria-kynhgoy-thumb-extra_largeΕπίσημα προσκαλεσμένη από το Υπουργείο Πρόνοιας και Κοινωνικών Υπηρεσιών της Σουηδίας και βέβαια με την ομόφωνη γνώμη του Υπουργείου Παιδείας, να διδάξει σε δεκαπενθήμερα σεμινάρια Ρυθμικής στη Σχολή Νηπιαγωγών Στοκχόλμης και Γκέτεμποργκ και ακόμα από τον μουσικό οργανισμό ΥΑΜΑΗΑ στο Παρίσι να δείξει και να διδάξει μέρος από τις δραστηριότητές της. Συνεργάστηκε με το τμήμα Λαϊκής Τέχνης του Μουσείου Μπενάκη και έγραψε το βιβλίο οδηγό για παιδιά Λαϊκή Τέχνη. Επαγγελματική δραστηριότητα: Δίδαξε στη Σχολή Πράτσικα, στη μετεκπαίδευση των Νηπιαγωγών της Μαρασλείου δημοτικής Εκπαιδεύσεως και στη Σχολή Μωραϊτη. Δίδαξε το μάθημα της Ρυθμικής, του αυτοσχεδιασμού και χορογραφίας στις Ανώτερες Ιδιωτικές επαγγελματικές σχολές χορού, στην Κρατική Σχολή Ορχηστρικής Τέχνης. μαρια κυνηγούΤο μάθημα της ρυθμικής και της διδακτικής της κίνησης για παιδιά από 4-12 χρονών στη σχολή Νηπιοβρεφοκομίας των ΤΕΙ. Στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και της Πάτρας το μάθημα της ειδικοτητάς της. (Παιδαγωγικό τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης και τμήμα Νηπιαγωγών). Διδάσκει μουσική και κίνηση στη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν όπου και συνεργάζεται με αυτό το θέατρο στα χορογραφικά θέματα. (Αρχαίο και σύγχρονο δραματολόγιο). Ενδεικτικά ανεφέρονται οι χορογραφίες: Πέρσες, Ορέστεια, Βάκχες, Φιλοκτήτης, Ιππής, Σφήκες, Λυσιστράτη κ.λ.π. Διδάσκει το μάθημα της προωδειακής μουσικής για παιδιά 3 1/2-6 χρονών στο ωδείο Φ. Νάκας. ΄Εχει εκδόσει βιβλία και κασέτες για παιδιά και εκπαιδευτικούς ( Εκδοτικός Οίκος Ερμής και Φ. Νάκας).

Kazuo Ohno Ο χορευτής που σταμάτησε να χορεύει μπροστά σε κοινό στα 100 του χρόνια

από τη Λίλλυ ΒελισσαρίουKazuo Ohno

Ο Kazuo Ohno, γεννήθηκε στο Hokkaido της Ιαπωνίας, στις 27 Οκτωβρίου το 1906.
Μετά την αποφοίτησή του το κολέγιο, εργάστηκε ως καθηγητής φυσικής αγωγής στο Kanto Gakuin High School, ένα ιδιωτικό χριστιανικό σχολείο στη Γιοκοχάμα. Εκεί εκπαιδεύτηκε από τους δύο σύγχρονους πρωτοπόρους του χορού της Ιαπωνίας, Bakou Ishii και Takaya Eguchi, o τελευταίος χορογράφος είχε σπουδάσει Neue Tanz με τη Μαρία Wigman στη Γερμανία.
Το 1938 Kazuo πολέμησε στην Κίνα και τη Νέα Γουινέα για 9 χρόνια.
Στη Νέα Γουινέα ήταν αιχμάλωτος πολέμου για ένα χρόνο.
Όταν επέστρεψε η εμπειρία του πολέμου τον ενέπνευσε να χορέψει τη “Μέδουσα” σε μία από τις αιτιολογικές σκέψεις του στη δεκαετία του 1950.
Στη δεκαετία του 1950, Kazuo Ohno συναντήθηκε Tatsumi Hijikata, ο οποίος τον ενέπνευσε να ξεκινήσει την καλλιέργεια Butoh (αρχικά ονομαζόταν Ankoku Butoh, ο “Χορός της απόλυτης Σκότους”). Το Butoh εξελίσσεται στη δίνη της μεταπολεμικής Ιαπωνίας. Ο Hijikata, ο οποίος απέρριψε τον Δυτικό χορό παρ ότι ήταν πολύ δημοφιλής εκείνη την εποχή, ανέπτυξε το λεξιλόγιο των κινήσεων και τις ιδέες που αργότερα (1961) ονόμασε το Ankoku κινήματος Butoh-ha.
Το 1959, ο Hijikata δημιούργησε ένα από τα πρώτα έργα Butoh, Kinjiki (Forbidden Colors), με βάση το μυθιστόρημα του Yukio Mishima.
Το 1977 ο Ohno χόρεψε το σόλο Butoh σε σκηνοθεσία Hijikata, “Θαυμάζοντας την Αργεντινή”, που τιμήθηκε με το βραβείο Κύκλου Κριτικών χορού.kazuo Ohno

Το 1980 που η Ιαπωνική τέχνη, λογοτεχνία, αρχιτεκτονική, μόδα, deign, ήταν της μόδας στη Γαλλία, ο Kazuo Ohno είχε προσκληθεί από το 14ο Διεθνές Φεστιβάλ στη Νανσί και περιόδευσε στο Στρασβούργο, Λονδίνο, Στουτγάρδη, Παρίσι και τη Στοκχόλμη.
Από εκείνη τη στιγμή ξεκινάει η μεγάλη διεθνής καριέρα του.Πολλοί μαθητές απ όλο τον κόσμο έχουν πάει να σπουδάσουν δίπλα του.

Μετά την 90η γενέθλιά του, ήταν ακόμη ενεργός ως χορευτής Butoh.
Η τελευταία του παράσταση ήταν το “Ρέκβιεμ για τον 20ο αιώνα», που πραγματοποιήθηκε στη Νέα Υόρκη τον Δεκέμβριο του 1999.
Όμως, κατά το ίδιο έτος είχε πρόβλημα στα μάτια και η σωματική του δύναμη σταδιακά άρχισε να πέφτει.Όμως συνέχισε το χορό παρ όλη την ηλικία του. Όταν ο ίδιος δεν μπορούσε να περπατήσει, χόρεψε με στηρίγματα.
Όταν δεν μπορούσε ούτε σταθεί ούτε με τα στηρίγματα, χόρεψε καθιστός. Όταν τα πόδια του δεν κινούνταν όπως ήθελε, χόρεψε με τα χέρια του.
Όταν δεν μπορούσε ούτε κι αυτό, σύρθηκε στα γόνατα του και το κοινό ήταν τόσο συγκινημένο απλά βλέποντας την πλάτη του.
Πέθανε το 2010 σε ηλικία 103 χρονών. Χόρευε μέχρι τα 100 του.
Βραβεία: Απονεμήθηκε ένα πολιτιστικό βραβείο από Επαρχία Kanagawa το 1993,
ένα πολιτιστικό βραβείο από την πόλη Γιοκοχάμα το 1998 και το Βραβείο Michelagelo Αντονιόνι για τις Τέχνες το 1999.

kazuo Ohnokazuo-ohno-1996Ταινίες: Kazuo Ohno πρωταγωνίστησε στις ταινίες «το πορτραίτο του Mr.O” (1969), “Mandala του Mr.O” (1971) και το “Βιβλίο των Νεκρών Mr.0 ” (1973), σε σκηνοθεσία Chiaki Ναγκάνο στο “The Scene της Ψυχής” (1991) από Katsumi Hirano και “Kazuo Ohno” (1995), σε σκηνοθεσία Daniel Schmid.
Έχει γράψει τρία βιβλία για Butoh, «Το Παλάτι πετά στα ύψη μέσα από τον ουρανό», μια συλλογή από δοκίμια και τις φωτογραφίες, “Dessin» με σχέδια και σημειώσεις σχετικά με τις δημιουργίες Butoh και «Λόγια Εργαστήρι», μια συλλογή από διαλέξεις που αναφέρονται στο εργαστήριό του. Επίσης, «Τροφή για την ψυχή», ένα βιβλίο των επιλεγμένων φωτογραφιών του από το 1930 μέχρι το 1999, έχει δημοσιευθεί.
Λ.Β.

JOSÉ LIMÓN 1908 – 1972

 

Άγη Κοντού
Επιμέλεια  Λίλλυ Βελισσαρίου

Ο JOSÉ LIMÓN είναι ένας απ’ τους θεμελιωτές του σύγχρονου χορού στις ΗΠΑ, τον αιώνα που μας πέρασε, όπως και η Martha Graham, ο Merce Cunningham, ο Paul Taylor κ.α.

limonΣτοιχεία από την τεχνική του συναντάμε στο σύστημα Pilates. Όπως στις ασκήσεις της μεθόδου Pilates έχουμε 6 αρχές (αναπνοή, κέντρο, ροή, συγκέντρωση, έλεγχο, ακρίβεια) έτσι και στο σύστημα του JOSÉ LIMÓN, ο τρόπος ΑΝΑΠΝΟΗΣ είναι κάτι ουσιώδες, γιατί είναι αυτό που επιτρέπει την συνεχή ΡΟΗ της κίνησης. Το ξεκίνημα των κινήσεών του είναι απ’ το ΚΕΝΤΡΟ του σώματος όπως στο PILATES. Επίσης οι κινήσεις του Λιμόν όπως και κάθε άλλη μορφή χορού χρειάζονται απόλυτη ΑΚΡΙΒΕΙΑ στο χρόνο (μουσική) και στον τρόπο. Κατά συνέπεια ο χορευτής πρέπει να έχει τον απόλυτο ¨ΕΛΕΓΧΟ του σώματός του και την ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ να εκτελεί και να συνθέτει τόσο με το μυαλό όσο και με το συναίσθημά του, με όχημα το σώμα.

limonΜπαίνοντας ο 20ος αιώνας, έγιναν σημαντικές αλλαγές και ανατροπές στο χώρο της τέχνης, που ήταν αποτέλεσμα των γενικότερων κοινωνικοπολιτικών αλλαγών. Δοκιμάζονται καινούρια πράγματα. Οι καλλιτέχνες απορρίπτουν τις κρατούσες συμβατικές απόψεις περί του ωραίου. Στο χορό επίσης η άποψη για το σωστό και το ωραίο αλλάζει δραστικά, όχι βέβαια χωρίς έντονες αντιδράσεις από κοινό και κριτική.

Την πρόκληση και το νέο ξεκίνημα άνοιξε η Ισιδώρα Ντάνκαν που χόρεψε ξυπόλυτη, ντυμένη με αραχνοΰφαντους χιτώνες, χωρίς κορσέ, σουτιέν, φορμάκια, ροζ καλσόν, πουέντ, παπουτσάκια χορού κ.α.
Την ακολούθησαν τρεις μεγάλες κυρίες του σύγχρονου χορού, οι επαναστάτριες, Ρουθ Σεντ Ντένις (1879 – 1968), Μάρθα Γκράχαμ (1894 – 1991) και Ντόρις Χάμφρεϊ (1895 – 1958), κατόπιν οι άντρες δυναμικοί χορογράφοι και χορευτές, Χοσέ Λιμόν (1908 – 1972) Έρικ Χόκινς (1909 – 1994).
Εκτός από την άποψη για το ωραίο, άλλαξαν παράλληλα και οι έννοιες που σχετίζονται με τη θεώρηση του σώματος και του φύλου.
Αυτό το βλέπουμε στο χορό, για παράδειγμα στις απελευθερωμένες κινήσεις και στις χειραφετημένες χορογραφίες των γυναικών, αλλά και στη σωματοποιημένη τέχνη του Χοσέ Λιμόν και στις ρωμαλέες χορογραφίες του, που αποδεικνύουν από τη μια πως η θηλυκότητα δεν είναι ασύμβατη με τον δυναμισμό και την ελευθερία, ούτε, από την άλλη, η αρρενωπότητα είναι ασύμβατη με την ομορφιά, την ευαισθησία και την κομψότητα του χορού.
Όσο για την τεχνική, ήδη για τις χορογράφους των αρχών του 20ου αιώνα (Γκράχαμ, Χάμφρει, Γουάιντμαν), η τεχνική δεν ήταν κάτι που έπρεπε να αποκτηθεί, όπως πίστευαν τον 18ο και τον 19ο αιώνα, αλλά να ανακαλυφθεί.
Ο Χοσέ Λιμόν, λοιπόν, ένας απ’ τους σημαντικότερους θεμελιωτές του σύγχρονου χορού, έδωσε στο χορό ένα στιλ ρωμαλέο και αρρενωπό, γεμάτο πάθος, ελευθερία αλλά και κομψότητα.
José LimónΗ τεχνική του και το ιδιαίτερο στιλ του έγινε σημείο αναφοράς για τον μοντέρνο χορό και διδάσκεται σήμερα σε πάνω από διακόσια πανεπιστήμια και ακαδημίες χορού σε όλον τον κόσμο.
Στη διαμόρφωσή του ως χορευτή και χορογράφου έπαιξαν σημαντικό ρόλο η μεξικάνικη καταγωγή του, οι σπουδές του στις ΗΠΑ, η Γκράχαμ, οι δάσκαλοί του Ντόρις Χάμφρεϊ (Doris Humphrey) και Τσαρλς Γουάιντμαν (Charles Weidman), η δε πρωτοτυπία του σχετίζεται με τις επιρροές από τρεις κουλτούρες: την ισπανική, την αζτέκικη και την αμερικάνικη. Αυτά αποτέλεσαν και την υποδομή για την διαμόρφωση της τεχνικής που φέρει το όνομά του.
Ο Λιμόν ενδιαφέρθηκε να εκφράσει την οργανική σχέση τού χορευτή με το περιβάλλον, μέσω της κίνησης. Έβλεπε το σώμα σαν μέσο έκφρασης και επικοινωνίας. Πίστευε πως το κορμί μπορεί να εκφράσει συναισθήματα και συγκινήσεις και όλη την πολυπλοκότητας της ανθρώπινης υπόστασης. Η τεχνική του βοηθά να αναπτυχθούν οι ικανότητές του αυτές. Το χορογραφικό του ιδίωμα διακρίνεται για το έντονο πάθος του, την έκφραση των ανθρώπινων συναισθημάτων, τον αυθορμητισμό και τη μουσικότητα. Μάλιστα, απ’ όλους τους σημαντικότερους χορογράφους του σύγχρονου χορού, ο Λιμόν είναι αυτός που περισσότερο συνέδεσε τόσο στενά τη μουσική με το χορό.
Η τεχνική του αναπτύσσει περαιτέρω τις αρχές της Ντόρις Χάμφρεϊ: πτώση και επαναφορά ή αλλιώς πτώση, ανάκτηση της ισορροπίας και αναπήδηση (fall and recovery /drop andrebound), διακοπή και αλληλουχία (suspension and succession), δυναμική της βαρύτητας και βάρος του σώματος, αντίθεση μεταξύ βάρους και έλλειψης βάρους. Επίσης, δίνεται βάρος στην αναπνοή.
Ως προς την αναπνοή, βοηθά να συνειδητοποιήσει κανείς πώς λειτουργεί, πώς κινείται μέσα από το σώμα, πώς επηρεάζει την κάθε κίνηση και πώς έχει ως συνέπεια τη ρευστότητα στη χορευτική κίνηση, κι όσον αφορά το βάρος, μελετά τη δυναμική χρήση του βάρους σε κάθε μέρος του σώματος και τη ροή της αλληλουχίας κινήσεων η μία μέσα στην άλλη.
Ωστόσο, ο Λιμόν πίστευε ότι μια υπερβολικά δομημένη τεχνική περιορίζει τη δημιουργικότητα. Γι’ αυτό, δεν έδωσε βάρος στην κωδικοποίηση της τεχνικής του, παρά επεδίωξε να αναπτύξει μεθόδους που θα έκαναν τον χορευτή δημιουργικό και θα τον βοηθούσαν να βρει τον δικό του προσωπικό τρόπο έκφρασης με την κίνησή του.
Η τεχνική του δίνει έμφαση στη σαφήνεια και την απλότητα στην εκτέλεση της κίνησης. Περιορίζει την υπερβολική προσπάθεια και την περιττή ένταση που προκαλείται από την κίνηση. Άλλωστε, ο Λιμόν πίστευε ότι μπορούσε να εκφράσει την πιο καθαρή ουσία του χορού, χωρίς περιττές κινήσεις και χειρονομίες.
Για τον Λιμόν τα μεμονωμένα μέρη του σώματος μιλούν τη δική τους γλώσσα του σώματος, με τις επιμέρους ιδιότητές τους. Πχ, χρησιμοποίησε την κίνηση των ώμων σε διαφορετική κατεύθυνση απ’ την ταυτόχρονη κίνηση των βραχιόνων, του κορμού και των ποδιών. Αυτό αποτελούσε μια διάλεκτο, στην προσωπική γλώσσα τού σώματος τού καθενός. Το σώμα για τον Λιμόν ήταν μια ορχήστρα, στην οποία ένα μέρος του σώματος αναπαριστά ένα όργανο, κι ένα άλλο μέρος, ένα άλλο όργανο εντελώς διαφορετικό. Έτσι πολλαπλοί συνδυασμοί κινήσεων μπορούν να γίνουν ανάμεσα στα διαφορετικά μέρη του σώματος.
Η κίνηση των βραχιόνων ήταν πολύ σημαντική, όπως αυτή με το κυρτό σχήμα, και αλληλεπιδρούσε με τον χώρο μέσα από το σχήμα της κίνησης. Επίσης, η συστολή με τον κορμό και η περιστροφή των γονάτων προς τα μέσα και προς τα έξω.

 

Nizinsky το «8ο θαύμα του κόσμου»!

Ιντερνετ

Νιζίνσκι, Βάσλαβ Φόμιχ (Vaslav Fomic Nizinsky, Κίεβο 1890 – Λονδίνο 1950). Ρώσος χορευτής και χορογράφος.
200px-nijinsky_in_scheherazade2Ο Ν., ένας μύθος για τον χορό του 20ού αι., καταγόταν από οικογένεια χορευτών από την Πολωνία· ο πατέρας του μάλιστα ήταν ο πρώτος δάσκαλός του. Σε ηλικία 10 ετών εισήχθη στην Αυτοκρατορική Σχολή Μπαλέτου στην Αγία Πετρούπολη, απ’ όπου αποφοίτησε το 1907. Αμέσως μετά προσελήφθη ως πρώτος χορευτής στο Θέατρο Μαριίνσκι –μετέπειτα Κίροφ– και εξέπληξε το κοινό με τις απίστευτες ικανότητές του. Πάνω στη σκηνή ο Ν. έδινε την εντύπωση ότι πετούσε, αφού τα άλματά του ήταν πολύ μεγάλα σε διάρκεια και εκτελεσμένα με άψογη τεχνική. Την ίδια περίοδο συμμετείχε και στα μπαλέτα Μπολσόι, επιδεικνύοντας σε κάθε παράσταση το μοναδικό του ταλέντο. 
Η σημαντικότερη ίσως στιγμή στην καριέρα του ήταν η συνάντησή του με τον Σεργκέι Ντιαγκίλεφ, ο οποίος είχε πάρει εντολή από τον δούκα Βλαδίμηρο να σχηματίσει μια χορευτική ομάδα με τους κορυφαίους χορευτές των μπαλέτων Μπολσόι και Μαριίνσκι. nijinski2Ο Ντιαγκίλεφ αναδείχτηκε σύντομα μέντορας και προστάτης του Ν. 
Το 1909 τα Ρωσικά Μπαλέτα –όπως ονομάστηκε η ομάδα του Ντιαγκίλεφ– εμφανίστηκαν στο Παρίσι και ο Ν. έκλεψε για μία ακόμη φορά την παράσταση. Το 1912 άρχισε να χορογραφεί και να παρουσιάζει τις πρωτότυπες και ευφάνταστες δημιουργίες του μέσα από τα Ρωσικά Μπαλέτα. Ο Ν. αντλούσε συχνά την έμπνευσή του από τις παραστάσεις των αρχαίων ελληνικών αγγείων και αγαλμάτων. 
Το 1913, κατά τη διάρκεια μιας περιοδείας του στη Λατινική Αμερική, ο Ν. παντρεύτηκε την κόμισσα Ρόμολα ντε Πούλσκι Λούμποτσι Τσέλφαβα, γεγονός που προκάλεσε την οργή του Ντιαγκίλεφ, ο οποίος τον απέπεμψε από τα Ρωσικά Μπαλέτα. Την επόμενη μόλις χρονιά θέλησε να δημιουργήσει μία νέα, δική του χορευτική ομάδα, αλλά η προσπάθεια αυτή στέφθηκε από αποτυχία. Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου πολέμου αιχμαλωτίστηκε λόγω της εθνικότητάς του, αλλά τελικά το 1916 αφέθηκε ελεύθερος και επέστρεψε στις ΗΠΑ, όπου συμφιλιώθηκε με τον Ντιαγκίλεφ. Το 1917 ο Ν. χόρεψε για τελευταία φορά στη Μετροπόλιταν Όπερα της Νέας Υόρκης μπροστά σε ένα κοινό που τον αποθέωσε. Από εκείνη την χρονιά παρουσιάστηκαν τα συμπτώματα μιας βαριάς ψυχικής νόσου και το 1919 οι γιατροί διέγνωσαν σχιζοφρένεια. Ο Ν. αποσύρθηκε από τα φώτα της ράμπας οριστικά· ήταν μόλις 29 ετών. 
Ο Ν., ο οποίος λατρεύτηκε από το κοινό, έμεινε γνωστός ως ο «θεός του χορού», ενώ πολλοί τον αποκαλούσαν το «8ο θαύμα του κόσμου». nijinski1
Οι θριαμβευτικές ερμηνείες του (Οι Συλφίδες, Το πνεύμα του ρόδου, Πετρούσκα, Καρναβάλ, Σεχεραζάτ), έργα που δημιούργησε στο σύνολό τους ο σπουδαίος χορογράφος Μισέλ Φοκίν, χαρακτηρίζνται κυρίως από μια τεχνική παραδειγματικής τελειότητας και μια ασύγκριτη εκφραστική δύναμη. Το χορογραφικό του έργο (Το απόγευμα ενός φαύνου, 1912· Παιχνίδια, 1913· Η ιεροτελεστία της άνοιξης, 1913· Τιλ Οϊλενσπίγκελ, 1916), αν και γεμάτο τολμηρά νεωτεριστικά στοιχεία, δεν βρήκε τον τρόπο να φθάσει σε μια πλήρη έκφραση. 
Άλλες σημαντικές ερμηνείες του: Οι πεταλούδες, Ζιζέλ, Λίμνη των κύκνων, Η ωραία κοιμωμένη, Δάφνις και Χλόη, Ο Μενεστρέλος και Ο γαλάζιος θεός.

MAURICE BEJART 1927-2007

επιμέλεια Λίλλυ Βελισσαρίου

Maurice-Béjart-Γεννήθηκε στην Μασσαλία το 1927, ο πατέρας του ήταν ο Γάλλος φιλόσοφος Γκαστόν Μπεργκέρ.
Παρακολουθώντας ένα ρεσιτάλ του χορευτή Σερζ Λιφάρ,
επηρεάστηκε τόσο πολύ ώστε αποφάσισε να αφιερώσει τον χρόνο του αποκλειστικά στον χορό. Κατά την περίοδο που βρισκόταν στη Μασσαλία σπούδασε υπό την Ματίλντ Ξεσίνσκα.

maurice BejartΤο 1945, γράφτηκε στην ομάδα μπαλέτου της Όπερας της Μασσαλίας, και από το 1946 σπούδασε υπό την Μαντάμ Ρουσάν Σαρκισιάν, τον Λίο Στάατς, την Μαντάμ Λιούμποβα Γεγκόροβα και την Όλγκα Πριομπραζένσκα στο Παρίσι.
Το 1948, συνεργάστηκε επίσης με τους Ζανίν Σαρά, Υβέτ Σωβιρέ και κατόπιν με τον Ρολάντ Πετί, καθώς και με τη Βέρα Βόλκοβα στο Λονδίνο.
maurice Bejart-Maia PlissetscaiaΤο 1954 ίδρυσε την σχολή Ballet de l’Étoile, και το 1960 την Ballet du XXe Siècle στις Βρυξέλλες. Το 1987 μετεγκαταστήθηκε στη Λωζάνη, όπου και ίδρυσε τη σχολή χορού Béjart Ballet Lausanne, μια από τις διασημότερες και πλέον επιτυχημένες σχολές χορού παγκοσμίως.

Maurice Bejart-Silvie GuillemΤο 1973, μαζί με το Ballet du XXe siecle, έκανε την πρεμιέρα της παράστασης με την ονομασία Golestan, η οποία βασίζονταν στην Ιρανική παραδοσιακή μουσική, και ακολούθησαν και άλλες παρόμοιες παραστάσεις βασισμένες στην ίδια θεματολογία. Κατά τη διάρκεια των παραστάσεων αυτών ο Μπεζάρ γνώρισε την πρώην Αυτοκράτειρα του Ιράν με την οποία και διατήρησε ισχυρούς δεσμούς.maurice bejart

Joseph Pilates όλα ξεκίνησαν από ένα ασθενικό παιδί…

 

 

Joseph pilatesΟ Joseph Pilates 1880-1967, γεννήθηκε στη Γερμανία και ο πατέρας του ήταν βραβευμένος γυμναστής ελληνικής καταγωγής. Είναι ο «πατέρας» της πασίγνωστης πλέον μεθόδου εκγύμνασης του σώματος που είχε ονομάσει αρχικά Contrology και μετά τον θάνατό του πήρε η μέθοδος το όνομά του.

Υπέφερε στην παιδική του ηλικία από άσθμα, ραχίτιδα και ρευματικό πυρετό. Στην προσπάθειά του να δυναμώσει τον οργανισμό του, ασχολήθηκε με το body building, το σκι και τις καταδύσεις, έγινε επαγγελματίας μποξέρ, δοκίμασε τη γιόγκα και το Tai Chi, εκπαιδεύτηκε στις πολεμικές τέχνες και το διαλογισμό και για μια περίοδο εργάστηκε ως ακροβάτης σε τσίρκο καθώς επίσης εργάστηκε ως εκπαιδευτής αυτοάμυνας σε σχολή αστυνομίας!

JosephPilatesΌλες αυτές οι γνώσεις μπόρεσαν να ενωθούν και να οδηγήσουν στη δημιουργία της «μεθόδου Pilates» με έναν -και πάλι- παράδοξο τρόπο. Ο Joseph εμπνεύστηκε τα όργανα του Pilates όσο ήταν κρατούμενος κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκεί, είχε την ευκαιρία να δουλέψει ως νοσοκόμος και να πειραματιστεί με τις σούστες των κρεβατιών των συγκρατουμένων του, βοηθώντας τους να δυναμώνουν τους μυς τους στο διάστημα που έπρεπε να μένουν ξαπλωμένοι. Εντύπωση δημιούργησε το ότι όσους γύμνασε κατάφεραν να επιβιώσουν από τις ασθένειες. Μετά τον πόλεμο, άνοιξε το πρώτο στούντιο Pilates στη Νέα Υόρκη στην 8th Avenue και η νέα μέθοδος έγινε μόδα, κυρίως μεταξύ κορυφαίων χορευτών, όπως η Martha Graham, Mary Wigman, Rudolf Laban. Αυτό που επακολούθησε μετά το θάνατό του, όμως, μάλλον δεν το είχε υποψιαστεί κανένας, ούτε καν ο ίδιος. Οι αστέρες του Χόλιγουντ έδωσαν το έναυσμα και σύντομα το Pilates έκανε το γύρο του κόσμου, αποκτώντας φανατικούς οπαδούς.

Joseph pilatesΠέθανε στα 87 του χρόνια από επιπλοκές εμφυσήματος λόγω καπνίσματος, που παρ όλο το πρόβλημα υγείας με τους πνεύμονές του από παιδί, δεν σταμάτησε να απολαμβάνει τα πούρα του.

Κάτια Βλησίδη

“Μπαίνει με το χαμόγελο και την ενέργεια που αγκαλιάζει και προστατεύει όσους ετοιμάζεται να διδάξει. Έχει όλα τα προσόντα που χρειάζεται ο δάσκαλος για να δικαιούται να φέρει τον τίτλο “δάσκαλος”. Είναι μεταδοτική, απαντάει επί της ουσίας σε κάθε ερώτηση, ενημερώνεται ασταμάτητα, χωρίς υπεροψία δίνει αγάπη στους μαθητές της, ξέρει πότε και πως να αγγίξει, γίνεται ένα με αυτό που διδάσκει ενώ ταυτόχρονα παρατηρεί κάθε λεπτομέρεια, κατέχει τον χάρτη προς την θεραπεία και με κέφι κολυμπάει μαζί σου μέχρι να σε βγάλει απέναντι. Αυτή την Κάτια γνώρισα και πήρα ότι μου πρόσφερε με ευγνωμοσύνη”. Λ.Β.

0328Η Κάτια  Βλησίδη  γεννήθηκε το 1977 και μεγάλωσε στην Αθήνα.  Από την ηλικία των 5 ετών ξεκινά μια αδιάκοπη επαφή με τον αθλητισμό και το χορό. Τα πρώτα της βήματα  αρχίζουν  σε μια συνοικιακή σχολή μπαλέτου. Σε  σύντομο χρονικό διάστημα  θα ασχοληθεί με τα σπορ (μπάσκετ, στίβο και τεχνική κολύμβηση). Η επιτυχία στο Τμήμα Φυσικής  Αγωγής και Αθλητισμού στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών  το 1996 έρχεται ως φυσική εξέλιξη.

 

κατια βλησίδηΗ επαγγελματική της  σταδιοδρομία ξεκινά το 1998 παράλληλα με τις σπουδές της. Συνεργάζεται με γυμναστήρια, fitness studio  και παρέχει υπηρεσίες  τόσο στον τομέα του bodybuilding όσο και σε ομαδικά προγράμματα (Dance aerobic, Tae-bo, Spinning) και μετά την ολοκλήρωση των σπουδών της. Είναι κάτοχος  του διπλώματος Spinning Madd Dogg και του Schwinn Cycling Certification. Έχει παρακολουθήσει πολλά σεμινάρια και συνέδρια fitness στην Ελλάδα και την Ευρώπη.

 

Το 2005 έρχεται σε επαφή με τη μέθοδο του  Pilates και ενθουσιάζεται με τα θεαματικά αποτελέσματα  που παρατήρησε η ίδια στην προσωπική  της προπόνηση. Εκπαιδεύεται  στη μέθοδο Stott Pilates . Παράλληλα, εκπαιδεύεται στη μεθοδολογία Gyrotonic από την Master Trainer Αρσινόη Τσακαλογιάννη.

 

κάτια βλησίδηΈχοντας αποκτήσει εμπειρία ως personal και group trainer σε studio Pilates, σήμερα εργάζεται ως Pilates Private Instructor και είναι καθηγήτρια στην Ακαδημία Pilates της A.F. Studies. Παράλληλα πραγματοποιεί εκπαιδευτικά σεμινάρια Pilates σε όλη την Ελλάδα και έχει συνεργαστεί με θεατρικούς θιάσους  για την  κινησιολογική επιμέλεια αρκετών θεατρικών παραστάσεων.

Χάρης Μανταφούνης

Σημαντικός Έλληνας χορευτής και χορογράφος σύγχρονου χορού. Μεγάλος δάσκαλος!

Μάρθα Γκράχαμ 1894-1991

 

επιμέλεια κειμένου Λίλλυ Βελισσαρίου

Σταμάτησε να χορεύει στα 74 της χρόνια. Βρίσκουμε στοιχεία της τεχνικής της και στο σύστημα Pilates.

Την τεχνική της διδαχτήκαμε πολλοί χορευτές και πολλοί δάσκαλοί μας (Ραλλού Μάνου, Ζουζού Νικολούδη, Αγάπη Ευαγγελίδη, Λένα Ζαμπούρα κ.α.). Για αρκετά χρόνια και στην Ελλάδα στις επαγγελματικές σχολές χορού, το “σύγχρονο” που ήταν υποχρεωτικό μάθημα της ύλης του Υπουργείου Πολιτισμού, ήταν από το σύστημά της.
marthagrahamΤο σύστημα Γκράχαμ δούλευε πολύ στο πάτωμα αλλά και είχε την αρχή του στην βαρύτητα του σώματος.
Η ίδια εμπνεύστηκε πολύ στα έργα της από την Αρχαία Ελλάδα και παρουσίασε το έργα της στο Φεστιβάλ Αθηνών.
Οι κινήσεις που εισήγαγε, λοιπόν, ήταν καινούργιες, πρωτότυπες και άσχετες με ό,τι είχε ως τότε προηγηθεί.
Είχε εφεύρει μια νέα γλώσσα της κίνησης, και το χρησιμοποίησε για να αποκαλύψει το πάθος, την οργή και την έκσταση για την ανθρώπινη εμπειρία.
Σε αντίθεση με τις «μαλακές», λυρικές κινήσεις της Ισιδώρας Ντάνκαν και της Ρουθ Σεντ Ντένις, οι δικές της στην αρχή ήταν αποκλειστικά δυνατές, κοφτές και βίαιες και μόνο αργότερα αποκτούσαν κάποια τρυφερότητα. Δεν ήταν μάλιστα λίγες οι φορές κατά τις οποίες η Γκράχαμ κατηγορήθηκε για τον «άσχημο» χορό της.

martha grahamΈχει χορέψει και χορογραφήσει για πάνω από εβδομήντα χρόνια, και κατά το διάστημα αυτό ήταν η πρώτη χορεύτρια που χόρεψε ποτέ στο Λευκό Οίκο , η πρώτη χορεύτρια που ταξίδεψε στο εξωτερικό, ως πολιτιστικός πρέσβης, και η πρώτη χορεύτρια που έλαβε το υψηλότερο πολιτικό βραβείο της ΗΠΑ: το Μετάλλιο της Ελευθερίας . Στη διάρκεια της ζωής της, έλαβε τιμές που κυμαίνονται από το κλειδί της πόλης του Παρισιού για το Αυτοκρατορική Ιαπωνία Διάταξη του Τιμίου Crown .
Είπε, «Έχω περάσει όλη μου τη ζωή με το χορό και να είμαι χορεύτρια . Επιτρέποντας τη ζωή να την χρησιμοποιήσω με έναν πολύ έντονο τρόπο. Μερικές φορές δεν είναι ευχάριστο. Αλλά παρ ‘όλα αυτά, είναι αναπόφευκτο.
MarthaGrahamΗ Μάρθα Γκράχαμ γεννήθηκε το 1896 σε μια μικρή πόλη έξω από το Πίτσμπουργκ της Πενσυλβανίας. Πρώτη της επιρροή υπήρξε ο πατέρας της, ψυχολόγος στο επάγγελμα, ο οποίος ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για τη «γλώσσα» του ανθρώπινου σώματος. «Η κίνηση δεν λέει ποτέ ψέματα» έλεγε ο δρ Γκράχαμ, μια φράση που επαναλάμβανε συχνά η μεγαλύτερη κόρη του καθ’ όλη τη διάρκεια της ενηλίκου ζωής της.
Η πρώτη παράσταση χορού που είδε η Μάρθα Γκράχαμ σε ηλικία 17 ετών ­ ένα ρεσιτάλ της πρωτοποριακής χορεύτριας της εποχής Ρουθ Σεντ Ντένις στο Λος Αντζελες ­ στάθηκε καθοριστική. Λίγα χρόνια αργότερα βρέθηκε να παρακολουθεί μαθήματα στη σχολή των «Ντένισον» (την οποία διατηρούσε η Ρουθ Σεντ Ντένις μαζί με τον σύζυγό της Τεντ Σον) και γρήγορα εξελίχθηκε σε μια από τις γνωστότερες χορεύτριες του συγκροτήματος. Το 1923, ωστόσο, η Γκράχαμ εγκατέλειψε το «ποίμνιο» αναζητώντας την τύχη της στη Νέα Υόρκη. Το 1929 ίδρυσε την δική της ομάδα. Προκειμένου μάλιστα να εξοικονομήσει πόρους έκανε διάφορες δουλειές. Μεταξύ αυτών, η διδασκαλία κίνησης σε ηθοποιούς όπως ο Γκρέγκορι Πεκ και η Μπέτι Ντέιβις, η οποία σχολίαζε: «Τη λάτρευα. Ήταν γεμάτη ένταση. Η φλόγα της ήταν αρκετή να δώσει στο κορμί της τη δύναμη δέκα ανδρών». Τίποτε, ωστόσο, δεν ήταν ικανό να αποσπάσει την Γκράχαμ από την «ιερή» αποστολή της: να αποτυπώσει, μέσω της κίνησης, το γράφημα της ανθρώπινης καρδιάς.
Παρά το ότι οι χορογραφίες που παρουσίασε στα τέλη της δεκαετίας του 1920 ήταν μάλλον επηρεασμένες από τους Ντένισον, τα επόμενα χρόνια η Μάρθα Γκράχαμ άρχισε να διαμορφώνει ένα νέο σύστημα κίνησης: ενώ οι μέντορές της εξερευνούσαν τις ξένες χώρες, εκείνη στράφηκε προς την ανθρώπινη ψυχή.
Ο,τι την ενδιέφερε ήταν να φωτίσει τα σκοτεινά κίνητρα και τις συγκρούσεις που καθορίζουν τις πράξεις των ανθρώπων. Με τα «Πρωτόγονα Μυστήρια» (1931) ­ το πρώτο της αριστούργημα που κέρδισε την προσοχή κοινού και κριτικών σε όλον τον κόσμο ­ η Μάρθα Γκράχαμ εστίασε στην ψυχολογική αξία των αρχέγονων ιεροτελεστιών, θέμα που την απασχόλησε και στο «Σκοτεινό Λιβάδι» (1946).
Έχοντας υπογράψει έργα με ηρωίδες τη Μήδεια, την Ιοκάστη, την Άλκηστη, τη Φαίδρα και την Αριάδνη, η Μάρθα Γκράχαμ επέστρεψε στη μυθολογία με το αριστούργημά της: την «Κλυταιμνήστρα» (1958). Επρόκειτο για το πρώτο χορόδραμα σύγχρονης κινησιολογίας σε δύο πράξεις με πρόλογο και επίλογο: ένα ενδοσκοπικό «ταξίδι ψυχής» στα βάθη της ανακάλυψης. Η εξερεύνηση εξάλλου του σύγχρονου πνεύματος είναι αναγνωρίσιμη σε όλα τα έργα της Γκράχαμ: ακόμη και στην εύθυμη «Άνοιξη στα Απαλάχια» (1944), τα λυρικά «Παιχνίδια των αγγέλων» (1948) αλλά και στους πνευματώδεις «Ακροβάτες των θεών» (1960) είναι αναγνωρίσιμος ένας πυρήνας διανόησης.

Martha GrahamΓνωστή για την αδάμαστη θέληση και την ανεξάντλητη αντοχή της, η Μάρθα Γκράχαμ εγκατέλειψε τη σκηνή το 1970 σε ηλικία 74 ετών. Συνέχισε ωστόσο να διδάσκει και να χορογραφεί. Πέθανε το 1991 αφήνοντας πίσω της μια 75χρονη καριέρα. «Πώς θέλετε να σας θυμούνται, ως χορεύτρια ή ως χορογράφο;» τη ρώτησαν κάποτε. «Ως χορεύτρια» απάντησε εκείνη. Τα κατάφερε; Μάλλον όχι. Παραμένει ωστόσο ο αέρας που αναπνέει κάθε σύγχρονος χορευτής…