H Maya Plisetskaya Mikhailovna (1925 – 2015) είναι θρυλική Πρίμα Μπαλαρίνα και μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες στο χώρο του μπαλέτου. Η Maya Plisetskaya χόρευε την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης μαζί με τη διάσημη μπαλαρίνα Galina Ulanova και έλαβε τον τίτλο της Απόλυτης Πρίμα Μπαλαρίνας του Μπαλέτου Bolshoi το 1960.
Τα πρώτα χρόνια
Η Maya Plisetskaya γεννήθηκε 20 Νοεμβρίου 1925 στη Μόσχα από Εβραϊκή οικογένεια. Πήγε σχολείο στο Spitzbergen, όπου ο πατέρας της εργαζόταν ως μηχανικός και διευθυντής ορυχείων.
Το 1938, ο πατέρας της Michael Plisetski εκτελέστηκε κατά τη διάρκεια των Σταλινικών εκκαθαρίσεων, πιθανόν επειδή είχε προσλάβει έναν φίλο του, ο οποίος ήταν γραμματέας του Leon Trotsky. Η μητέρα της Rachel Messerer-Plisetskaya, μια ηθοποιός του βωβού κινηματογράφου, συνελήφθη και εστάλη σε στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας στο Καζακστάν, μαζί με τον 7 μηνών μωρό αδελφό της Maya. Κατά συνέπεια η Maya υιοθετήθηκε από τη θεία της (αδελφή της μητέρας της), την μπαλαρίνα Sulamith Messerer, μέχρι την απελευθέρωση της μητέρας της το 1941.
Η Maya σπούδασε χορό με καθηγήτρια τη μεγάλη μπαλαρίνα της αυτοκρατορικής σχολής, Elizaveta Gerdt. Εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη σκηνή του Θεάτρου Bolshoi σε ηλικία μόλις 11 ετών. Το 1943, αποφοίτησε από τη χορογραφική σχολή και εντάχθηκε στο Μπαλέτο Bolshoi, με το οποίο χόρευε μέχρι το 1990.
Καριέρα
Από την αρχή η Maya Plisetskaya ήταν μία μπαλαρίνα που ξεχώριζε. Πέρασε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα στο corps de ballet μετά την αποφοίτησή της και σύντομα προήχθη σε σολίστ. Τα λαμπερά κόκκινα μαλλιά της και η εντυπωσιακή της εμφάνιση δημιουργούσαν μια γοητευτική εικόνα εντός και εκτός σκηνής. Τα μακριά της χέρια της είχαν μια πλαστικότητα που ακόμα και σήμερα παραμένει αξεπέραστη. Η ερμηνεία της στον «Θάνατο του Κύκνου», ένα σύντομο μπαλέτο που έγινε διάσημο από την μπαλαρίνα Anna Pavlova, την έκανε να ξεχωρίσει. Η Maya επίσης φημιζόταν για το ύψος των αλμάτων της, την εξαιρετική ευελιξία της, την τεχνική δύναμη και τη χάρη του χορού της. Έχει διακριθεί τόσο στο Adagio όσο και στο Allegro, κάτι το οποίο είναι ασυνήθιστο σε χορευτές.
Παρά την φήμη που είχε αποκτήσει, η Maya δεν αντιμετωπιζόταν σωστά από τη διοίκηση του Bolshoi. Ήταν Εβραία μέσα σε ένα αντι-Σημιτικό κλίμα, η οικογένειά της είχε εκκαθαριστεί κατά τη διάρκεια της Σταλινικής εποχής και η προσωπικότητά της ήταν προκλητική, οπότε δεν της έδιναν την άδεια να περιοδεύσει έξω από τη χώρα για έξι χρόνια μετά την ένταξή της στο Μπαλέτο Bolshoi. Ήταν περιορισμένη μέχρι το 1959 που ο Nikita Khrushchev της επέτρεψε να ταξιδέψει στο εξωτερικό. Έτσι η Plisetskaya θα μπορούσε να περιοδεύσει διεθνώς. Οι ικανότητες της άλλαξαν τον κόσμο του μπαλέτου καθώς έθεσε υψηλότερα πρότυπα τόσο σε ότι αφορά την τεχνική λαμπρότητα όσο και σε ότι έχει να κάνει με τη δραματική παρουσία για τις μπαλαρίνες.
Στους δημοφιλέστερους ρόλους της Maya ανήκουν οι: Odette/Odile στη Λίμνη των Κύκνων (1947) και Aurora στην Ωραία Κοιμωμένη (1961). Το 1958 τιμήθηκε με τον τίτλο του Καλλιτέχνη του Λαού της ΕΣΣΔ και παντρεύτηκε τον κορυφαίο συνθέτη Rodion Shchedrin.
Το 1960 η Galina Ulanova εγκατέλειψε τη σκηνή και κατ’ επέκταση η Maya Plisetskaya έλαβε τον τίτλο της Απόλυτης Πρίμα Μπαλαρίνας του Θεάτρου Bolshoi. Έπαιξε την Πριγκίπισσα Tverskaya στη Σοβιετική τηλεοπτική παραγωγή του έργου «Άννα Καρένινα». Το 1971 ο σύζυγός της και συνθέτης Rodion Shchedrin, έγραψε ένα μπαλέτο με το ίδιο θέμα, στο οποίο θα έπαιζε τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Το μπαλέτο «Anna Karenina» ήταν επίσης η πρώτη της απόπειρα στη χορογραφία. Μπαλέτα για εκείνη δημιούργησαν οι χορογράφοι: Yury Grigorovich, Roland Petit, Alberto Alonso και Maurice Béjart.
Κατά τη δεκαετία του 1980 η Plisetskaya και ο Shchedrin αφιέρωσαν πολύ χρόνο στο εξωτερικό, όπου εκείνη εργάστηκε ως καλλιτεχνική διευθύντρια του Μπαλέτου της Όπερας της Ρώμης (1984-1985) και έπειτα του Εθνικού Μπαλέτου της Ισπανίας στη Μαδρίτη (1987- 1989). Σε ηλικία 65 ετών αποσύρθηκε από το Μπαλέτο Bolshoi. Στα 70α γενέθλιά της, έκανε το ντεμπούτο της στο μπαλέτο που ο Béjart χορογράφησε γι ‘αυτήν με τίτλο «Ave Maya». Από το 1994, είναι πρόεδρος στους ετήσιους διεθνείς διαγωνισμούς μπαλέτου που ονομάζονται Maya. Το 1996 διορίστηκε Πρόεδρος του Αυτοκρατορικού Ρώσικου Μπαλέτου (Imperial Russian Ballet).
Στα 80ά της γενέθλια, οι Financial Times έγραψαν χαρακτηριστικά για εκείνη: «Η Maya ήταν και εξακολουθεί να είναι μια σταρ, ένα ιερό τέρας του μπαλέτου, η τέλεια επιτομή για τη θεατρική δόξα, ένα φωτεινό, λαμπερό ορόσημο σε έναν κόσμο που ολοένα και περισσότερο εκλείπουν τα μεγάλα αστέρια, μια ομορφιά στον κόσμο της γοητείας».
Έφυγε από τη ζωή στις 2 Μαΐου 2015 σε ηλικία 89 ετών από καρδιακή προσβολή στη Γερμανία.
Βραβεία και τιμητικές διακρίσεις
Η Maya Plisetskaya έχει τιμηθεί πολλές φορές για τις ικανότητές της:
Πρώτο βραβείο, Διεθνής Διαγωνισμός Βουδαπέστης (1949)
Βραβείο Anna Pavlova, Ακαδημία Χορού του Παρισιού (1962)
Βραβείο Λένιν (1964)
Ήρωας της Σοσιαλιστικής Εργασίας (1985)
Chevalier de la Légion d ‘honneur (Γαλλία, 1986)
Βραβείο Θριάμβου, 2000
Praemium Imperiale (Ιαπωνία, 2006)
Τάγμα της Τιμής για την Πατρίδα
1η κατηγορία (20 Νοεμβρίου 2005) – για την εξαιρετική συμβολή της στην ανάπτυξη της εγχώριας και διεθνούς χορογραφικής τέχνης και για πολλά χρόνια δημιουργικής δραστηριότητας
2η θέση (18 Νοεμβρίου 2000) – για την εξαιρετική συμβολή της στην ανάπτυξη της χορογραφικής τέχνης
3η τάξη (21 Νοεμβρίου 1995) – για την εξαιρετική συμβολή της στον εθνικό πολιτισμό και στη σύγχρονη χορογραφική τέχνη
4η τάξη (9 Νοεμβρίου 2010) – για την εξαιρετική συμβολή της στην ανάπτυξη της εθνικής κουλτούρας και της χορογραφίας και για πολλά χρόνια δημιουργικής δραστηριότητας
Τρία Τάγματα του Λένιν (1967, 1976, 1985)
Τιμώμενος Καλλιτέχνης της RSFSR (1951)
Καλλιτέχνης του Λαού RSFSR (1956)
Καλλιτέχνης του Λαού ΕΣΣΔ (1959)
Τάγμα Γραμμάτων και Τεχνών (Γαλλία, 1984)
Τάγμα των Αξιών στη Λιθουανία (2003)
Τάγμα της Ισαβέλλας της Καθολικής (Ισπανία)
Τάγμα του Μεγάλου Δούκα της Λιθουανίας Gediminas
Τάγμα του Ανατέλλοντος Ηλίου , 3η τάξη (Ιαπωνία, 2011)
Premium “Russian National Olympus” (2000)
Βραβείο Prince of Asturias (Ισπανία, 2005)
Ο Ν., ένας μύθος για τον χορό του 20ού αι., καταγόταν από οικογένεια χορευτών από την Πολωνία· ο πατέρας του μάλιστα ήταν ο πρώτος δάσκαλός του. Σε ηλικία 10 ετών εισήχθη στην Αυτοκρατορική Σχολή Μπαλέτου στην Αγία Πετρούπολη, απ’ όπου αποφοίτησε το 1907. Αμέσως μετά προσελήφθη ως πρώτος χορευτής στο Θέατρο Μαριίνσκι –μετέπειτα Κίροφ– και εξέπληξε το κοινό με τις απίστευτες ικανότητές του. Πάνω στη σκηνή ο Ν. έδινε την εντύπωση ότι πετούσε, αφού τα άλματά του ήταν πολύ μεγάλα σε διάρκεια και εκτελεσμένα με άψογη τεχνική. Την ίδια περίοδο συμμετείχε και στα μπαλέτα Μπολσόι, επιδεικνύοντας σε κάθε παράσταση το μοναδικό του ταλέντο.
Η σημαντικότερη ίσως στιγμή στην καριέρα του ήταν η συνάντησή του με τον Σεργκέι Ντιαγκίλεφ, ο οποίος είχε πάρει εντολή από τον δούκα Βλαδίμηρο να σχηματίσει μια χορευτική ομάδα με τους κορυφαίους χορευτές των μπαλέτων Μπολσόι και Μαριίνσκι. 
Ο Ντιαγκίλεφ αναδείχτηκε σύντομα μέντορας και προστάτης του Ν.
Το 1909 τα Ρωσικά Μπαλέτα –όπως ονομάστηκε η ομάδα του Ντιαγκίλεφ– εμφανίστηκαν στο Παρίσι και ο Ν. έκλεψε για μία ακόμη φορά την παράσταση. Το 1912 άρχισε να χορογραφεί και να παρουσιάζει τις πρωτότυπες και ευφάνταστες δημιουργίες του μέσα από τα Ρωσικά Μπαλέτα. Ο Ν. αντλούσε συχνά την έμπνευσή του από τις παραστάσεις των αρχαίων ελληνικών αγγείων και αγαλμάτων.
Το 1913, κατά τη διάρκεια μιας περιοδείας του στη Λατινική Αμερική, ο Ν. παντρεύτηκε την κόμισσα Ρόμολα ντε Πούλσκι Λούμποτσι Τσέλφαβα, γεγονός που προκάλεσε την οργή του Ντιαγκίλεφ, ο οποίος τον απέπεμψε από τα Ρωσικά Μπαλέτα. Την επόμενη μόλις χρονιά θέλησε να δημιουργήσει μία νέα, δική του χορευτική ομάδα, αλλά η προσπάθεια αυτή στέφθηκε από αποτυχία. Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου πολέμου αιχμαλωτίστηκε λόγω της εθνικότητάς του, αλλά τελικά το 1916 αφέθηκε ελεύθερος και επέστρεψε στις ΗΠΑ, όπου συμφιλιώθηκε με τον Ντιαγκίλεφ. Το 1917 ο Ν. χόρεψε για τελευταία φορά στη Μετροπόλιταν Όπερα της Νέας Υόρκης μπροστά σε ένα κοινό που τον αποθέωσε. Από εκείνη την χρονιά παρουσιάστηκαν τα συμπτώματα μιας βαριάς ψυχικής νόσου και το 1919 οι γιατροί διέγνωσαν σχιζοφρένεια. Ο Ν. αποσύρθηκε από τα φώτα της ράμπας οριστικά· ήταν μόλις 29 ετών.
Ο Ν., ο οποίος λατρεύτηκε από το κοινό, έμεινε γνωστός ως ο «θεός του χορού», ενώ πολλοί τον αποκαλούσαν το «8ο θαύμα του κόσμου». 
Οι θριαμβευτικές ερμηνείες του (Οι Συλφίδες, Το πνεύμα του ρόδου, Πετρούσκα, Καρναβάλ, Σεχεραζάτ), έργα που δημιούργησε στο σύνολό τους ο σπουδαίος χορογράφος Μισέλ Φοκίν, χαρακτηρίζνται κυρίως από μια τεχνική παραδειγματικής τελειότητας και μια ασύγκριτη εκφραστική δύναμη. Το χορογραφικό του έργο (Το απόγευμα ενός φαύνου, 1912· Παιχνίδια, 1913· Η ιεροτελεστία της άνοιξης, 1913· Τιλ Οϊλενσπίγκελ, 1916), αν και γεμάτο τολμηρά νεωτεριστικά στοιχεία, δεν βρήκε τον τρόπο να φθάσει σε μια πλήρη έκφραση.
Άλλες σημαντικές ερμηνείες του: Οι πεταλούδες, Ζιζέλ, Λίμνη των κύκνων, Η ωραία κοιμωμένη, Δάφνις και Χλόη, Ο Μενεστρέλος και Ο γαλάζιος θεός.
Γεννήθηκε στην Μασσαλία το 1927, ο πατέρας του ήταν ο Γάλλος φιλόσοφος Γκαστόν Μπεργκέρ.
Το 1945, γράφτηκε στην ομάδα μπαλέτου της Όπερας της Μασσαλίας, και από το 1946 σπούδασε υπό την Μαντάμ Ρουσάν Σαρκισιάν, τον Λίο Στάατς, την Μαντάμ Λιούμποβα Γεγκόροβα και την Όλγκα Πριομπραζένσκα στο Παρίσι.
Το 1954 ίδρυσε την σχολή Ballet de l’Étoile, και το 1960 την Ballet du XXe Siècle στις Βρυξέλλες. Το 1987 μετεγκαταστήθηκε στη Λωζάνη, όπου και ίδρυσε τη σχολή χορού Béjart Ballet Lausanne, μια από τις διασημότερες και πλέον επιτυχημένες σχολές χορού παγκοσμίως.
Το 1973, μαζί με το Ballet du XXe siecle, έκανε την πρεμιέρα της παράστασης με την ονομασία Golestan, η οποία βασίζονταν στην Ιρανική παραδοσιακή μουσική, και ακολούθησαν και άλλες παρόμοιες παραστάσεις βασισμένες στην ίδια θεματολογία. Κατά τη διάρκεια των παραστάσεων αυτών ο Μπεζάρ γνώρισε την πρώην Αυτοκράτειρα του Ιράν με την οποία και διατήρησε ισχυρούς δεσμούς.
“Εάν η σπονδυλική σου στήλη είναι μη ευέλικτη και σκληρή στα 30 σου χρόνια, είσαι γέρος.
